Het centrum voor illegalen te Brugge verhuist naar Jabbeke 

Midden februari 2022 werd het nieuws bekend dat het centrum voor illegalen te Brugge (CIB) ook wel gekend als de refuge zou verhuizen naar de gronden aan de splitsing van de E40 in Jabbeke. Vrij snel volgden de eerste politieke reacties op de plannen. De burgemeester zei dat hij 'in snelheid werd gepakt'. Vlaams belang is tegen de inplanting van dit centrum en pleiten voor een fort Europa. N-VA hekelt het gebrek aan inspraak en communicatie in de beslissing van Samy Mehdi, wijst naar het Belgisch terugkeerbeleid en haalt de problemen rond de snelwegparking aan. Groen Jabbeke ging in gesprek met hun gemeenteraadslid Peter-Jan Hallemeersch over dit complex en steeds emotioneel thema op zoek naar wat nuance.

Groen Jabbeke: “Peter-Jan, Wat vond je van de politieke reacties op de aankondiging?

Ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is. Wat opvalt en wat deze reacties gemeenschappelijk hebben, is dat er weinig medeleven te bespeuren is met de moeilijke en soms ronduit gevaarlijke omstandigheden waarin deze mensen op dit moment leven. De vluchtelingenproblematiek van de transmigranten wordt vanuit een wel zeer eenzijdige oogpunt bekeken. Nochtans zijn verschillende invalshoeken nodig om de puzzelstukjes te kunnen leggen om problemen ten gronde aan te pakken. Zo niet, verschuif je ze enkel maar.

Groen Jabbeke: “Peter-Jan, je bent ondertussen 4 jaar gemeenteraadslid en kent wellicht al wat de klappen van de zweep in de lokale politiek. We hebben ook begrepen dat je in je professioneel leven al heel wat expertise hebt opgebouwd rond het vluchtelingenthema. Kan je dat wat toelichten?”

Eind 2015 ging ik aan de slag bij Fedasil als sociaal werker in een tijdelijk opvangcentrum voor asielzoekers in Bredene. Ik begeleide asielzoekers met hun administratie en asielprocedure. Het was allemaal nogal primitief en ik moest zelfs mijn persoonlijk laptop gebruiken, maar we sloegen er ons wel door. Je staat daar in zeer dicht contact met de mensen en dat is zowel verrijkend als een uitdaging. Daarna werd ik gedetacheerd naar Gent waar ik als netwerkbeheerder voor Fedasil werkte. Ik was er verantwoordelijk voor alle verplaatsingen van personen binnen het opvangnetwerk. Ik herinner me dat vooral als een zeer drukke tijd. In die functie had ik dagelijks contact met de directie van de Vlaamse opvangcentra voor asielzoekers en de Vlaamse ocmw's. Zo zie je de realiteit van vluchtelingen ook op een organisatorisch en beleidsniveau. In het ocmw van Bredene was ik kort verantwoordelijk voor het lokaal opvanginitiatief of LOI. Dat zijn opvangplaatsen die het ocmw voorziet en waar Fedasil voor betaalt. Het was interessant om eens aan de andere kant te staan en te ervaren welke impact de beslissingen op 'de bureau' hebben op de werkvloer. Op dit moment werk ik als attaché bij het commissariaat-generaal voor de vluchtelingen en de staatlozen. Kort gezegd nemen we daar een 4 uur durend diepte-interview af met de asielzoeker en beslissen we op basis van dat gesprek en specifieke richtlijnen of de persoon in aanmerking komt voor een vluchtelingenstatus. Om dit kwalitatief te kunnen doen, bouwen we veel kennis op over de landen van herkomst.

Groen Jabbeke: “We kregen recent het nieuws over de plannen om het centrum voor illegalen te Brugge te verhuizen naar Jabbeke. Het lijkt wel of onze gemeente nogal vaak met het vluchtelingenthema in aanraking komt. We herinneren ons nog de taferelen in de zomer van 2018. Hoe zie jij dat?”

Dat Jabbeke vaak met vluchtelingen of migratie in aanraking is gekomen, is zelfs een understatement. Jabbeke is reeds ruim 25 jaar een brandpunt van migratiestromen. De specifieke ligging van Jabbeke langs de snelweg met de aanwezigheid van een tankstation, de extreem flexibele arbeidswetgeving in het Verenigd Koninkrijk en de toename van ernstige conflicten in de wereld, zijn de factoren die daartoe hebben bijgedragen. Ongeacht de reden van hun vertrek uit hun thuisland, hun gemeenschappelijke doel is om het VK te bereiken en daar een nieuw leven op te bouwen. In de jaren '90 hadden deze mensen vaak de Kosovaarse en Albanese nationaliteit. Zeker in de beginjaren 2000 kon je geregeld personen zien op zoek naar een vrachtwagen aan de toenmalige Fina. De oorlogen in het voormalige Joegoslavië waren de brandstof. Het gevolg in Jabbeke was dat groepen mensen zich dagenlang schuilhielden in de bosjes en weides rond het tankstation aan de legeweg. Van criminaliteit was niet onmiddellijk sprake; wel van veel overlast door de kleine stortplaatsen die ontstonden. Onvermijdelijk aan de erbarmelijke toestanden waarin deze mensen zich bevonden, werd er heel veel afval en menselijke uitwerpselen achtergelaten.

Doorheen de jaren en recht evenredig met de talrijke oorlogen in Afrika, het Midden-Oosten en Afghanistan werden de groepen transmigranten groter en meer divers. Dit zorgde voor de opkomst en opgang van de zeer winstgevende mensensmokkel met alle gevolgen van dien. Concurrentie tussen deze criminelen zorgde uiteindelijk voor agressie en geweld. Toch bleven de gevolgen voor onze gemeente nog eerder beperkt en werden inwoners weinig geconfronteerd met problemen. Daar kwam een abrupt einde aan in de nasleep van een verhoogde instroom van vluchtelingen in Europa in 2014 en 2015 toen Jabbeke als een van de laatste stopplaatsen op weg naar Engeland in de zomer van 2018 geconfronteerd met een nooit eerder geziene aanwezigheid van transmigranten. Grote groepen mensen trokken dagelijks door de gemeente met opnieuw de gekende overlast aan vuilnis die ze achterlieten. Ook in de bosjes rond het tankstation werden kleine kampen opgericht. Toen mensensmokkelaars elkaar beschoten was de maat vol en nam de toenmalige burgemeester Daniël Vanhessche bij monde van Hendrik Bogaert het besluit om het tankstation te sluiten voor truckchauffeurs. Die beslissing heeft er toe geleid dat Jabbeke zo goed als geen transmigranten meer heeft op haar grondgebied. Dat heeft echter niet geleid tot het verdwijnen van de overlast van stortplaatsen, integendeel.

Groen Jabbeke: Wat is daar de verklaring voor?

Toen de beslissing werd genomen om de truckersparking aan Total Noord te sluiten, werd deze beroepsgroep geconfronteerd met een aanzienlijke daling van overnachtingsplaatsen. En er rijden nogal wat truckers rond door België. Het werd nog erger toen ook andere burgemeesters dreigden met dezelfde sluiting. De vakbonden eisten terecht om goede infrastructuur te voorzien voor deze werknemers. Die mensen gingen echter wel op zoek naar parking, onder andere in de buurt van Jabbeke. De situatie vandaag aan de oprit van Total Zuid is 's nachts gewoonweg levensgevaarlijk. De parking en de dichte omgeving er rond is vuil. De parking aan het Vlamingveld is soms een open toilet, want die is daar niet op voorzien. Het probleem met de overlast en milieuverontreiniging is met andere woorden niet opgelost, maar verschoven.

Groen Jabbeke: Terug naar het gesloten centrum. Waar gaat het nu eigenlijk over en wat kunnen de gevolgen zijn voor Jabbeke?

De plannen bestaan om het centrum voor illegalen in Brugge te verhuizen naar de site in Jabbeke. Ik merk dat er ook bij de lokale politici heel wat verwarring bestaat over wat dit nu precies inhoudt, zo'n gesloten centrum. In feite is het vrij simpel. Een gesloten centrum is een gevangenis waarvan de gedetineerden gemeenschappelijk hebben dat ze geen verblijfsvergunning hebben om in België te mogen zijn. Daar kunnen dus heel wat verschillende gevallen tussen zitten. Het gaat dus zeker niet enkel om mensen die uitgeprocedeerd zijn. Mijn collega's en ik gaan geregeld interviews afnemen in deze centra, omdat sommige mensen nooit een asielaanvraag hebben ingediend, zoals veel transmigranten. Ik zou hier heel wat verschillende cases kunnen aanhalen, maar dat zou ons te ver leiden.

De burgemeester verklaarde dat hij zou ijveren om de lokale handelaars de catering te laten doen. Dat is nobel, maar een beetje naïef vrees ik. Federale overheidsdiensten werken met grote contracten. Ik sluit het niet uit, maar ik zie het niet direct gebeuren. Het is een beetje de pil vergulden zodat de bevolking het zou slikken wat ik eigenlijk niet snap. Geef gewoon alle correcte informatie aan de bevolking zodat ze zelf hun opinie kunnen vormen. We moeten daar niet bang voor zijn.

Persoonlijk vind ik dat deze verhuis heel veel kansen biedt om bovengenoemde problemen structureel aan te pakken. Mensensmokkelaars houden zich niet op dichtbij een gevangenis waar ze nogal vrij gemakkelijk zelf kunnen in belanden en het einde betekent van hun winstgevende misdaden. De komst van dit centrum lijkt mij de problematiek van de transmigranten in Jabbeke waarschijnlijk voorgoed te zullen oplossen hoewel niemand de toekomst kan voorspellen. We hebben als Groen Jabbeke er steeds voor gepleit om open opvangcentra te voorzien om de transmigranten rudimentair op te vangen. Dat is niet alleen een kwestie van menselijkheid, maar ook van volksgezondheid en milieu. De komst van een gesloten centrum sluit dit echter uit voor onze gemeente, maar we gaan er van uit dat dit echt wel noodzakelijk is voor West-Vlaanderen. Ten slotte zie ik ook geen reden meer om de parking op slot te houden voor truckers. We kunnen zelfs als gemeente garanties vragen dat deze multinational er alles aan doet om zijn parking proper en perfect te houden gezien ze weer extra inkomsten zullen hebben.

Groen Jabbeke: Bedankt voor dit gesprek.